İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, 2006 Nobel Fizik Ödülünü, Nasa’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezinden John C. Mather ile California Üniversitesi, Berkeley’den George F. Smoot’a verdi. Akademi onları, siyahcisim formunu ve kozmik mikrodalga fon ışınımının anizotropisini keşfettikleri için ödüllendirdi. Ödül, 1989 yılında NASA’nın fırlattığı Cosmic Background Explorer (COBE) uydusuyla elde edilen ölçümler üzerine yapılan çalışmalara karşılık verildi. Bu ölçümlerin amacı, evrenin ilk zamanlarına doğru geriye bakmak, galaksi ve yıldızların başlangıçları hakkında bilgiler edinmekti.
Kozmik mikrodalga fon ışınımının COBE tarafından alınan spektrumu. Veriler üzerindeki hatalar, grafikteki çizgilerden daha küçüktür. Bu çizimin sunumu, Amerika Astronomi Topluluğunun bir toplantısında, coşkuyla ayakta alkışlandı.
COBE sonuçları, evrenin başlangıcı için oluşturulan Big Bang senaryosuna büyük bir destek sağlayarak, senaryonun en önemli belirleyici kriteri olarak tahmin edilen kozmik mikrodalga fon ışınımının türünü de belirledi. Aynı zamanda bu ölçümler, kozmolojinin başlangıcını bilimsel olarak kesin bir şekilde açıklamaktadır.
Big Bang senaryosuna göre, kozmik mikrodalga fon ışınımı, evrenin ilk dönemlerinden kalan bir kalıntı olarak düşünülmektedir. Big Bang den hemen sonraki evrenin durumu, onun sadece sıcaklığına bağlı olan farklı dalga boylarına karşılık gelen dağılımlara sahip akkor halindeki bir cismin yaymış olduğu ışınım ile kıyaslanabilir. Bu tür ışınımın spektrumunun biçimi, siyahcisim ışınımı olarak bilinen özel bir şekildir. O yayınlandığında evrenin sıcaklığı hemen hemen 3000 0C idi. Big Bang senaryosuna göre o zamandan bu güne kadar, ışınımın karşılık geldiği sıcaklık, evren genişledikçe derece derece soğuyarak bugünkü değeri olan mutlak sıfırın üzeri -2,7 0C’ye düştüğü ölçülmektedir. Mather ve Smoot, COBE tarafından açıklanmış ölçümleri kullanarak siyahcisim spektrumu sayesinde ifade edilen bu sıcaklığı hesaplayabildiler.
Bu resim, COBE tarafından elde edilen Mikrodalga Fon Işınımının sıcaklık değişimini göstermektedir.
COBE’nin bir başka görevi ise, farklı yönlerdeki küçük sıcaklık değişimlerini araştırmaktı. Kozmik fon ışınımının sıcaklığındaki, derecenin yüzbinde biri kadarlık bir aralıktaki son derece küçük bir değişim, galaksilerin nasıl oluştuğu hakkında çok önemli ipuçları vermektedir. Sıcaklıktaki bu küçük değişimler, evrende başlangıçta homojen dağılmış olduğu düşünülen maddelerin, homojenliklerini bozarak nasıl bir araya gelmeye başladıklarını ortaya koymaktadır. Eğer galaksiler, yıldızlar ve sonunda da bizim gibi yaşamlar gelişebilmişse buna ihtiyaç vardı. Bu maddenin ifade edilen oluşma mekanizması olmasaydı, maddenin bütün evren boyunca dağılımı homojen bir dağılım göstererek, tamamıyla bugünkü maddeden farklı bir formda olacaktı.
COBE, 18 Kasım 1989 da uzaya fırlatıldı. COBE tarafından alınan ilk sonuçlar gözlemden dokuz dakika sonra alınmaya başlanmıştı ve elde edilen veriler tam bir siyahcisim spektrumuydu. COBE tarafından alınan verilerden elde edilen siyahcisim eğrisi, 1990 yılının Ocak ayında Amerikan Astronomi Topluluğunun bir toplantısında sunulduğunda, sonuçlar ayakta alkışlanarak kabul edildi.
COBE’nin başarısı, yaklaşık olarak 1000 den fazla araştırmacı, mühendis ve diğer katılımcıların çok büyük bir takım çalışmasının ürünüydü. John Matter, bütün işlemleri koordine eden kişi ve aynı zamanda da COBE tarafından ölçülmüş olan Mikro Dalga Fon Işınımının siyahcisim biçimini açıklayan deney gurubunun baş sorumlusuydu. George Smoot ise, ışınımın sıcaklığındaki çok küçük değişimleri ölçen enstrümanın temel sorumlusuydu. COBE ölçümleri, Wilkinson Microwave Anistoptropy Probe (WMAP) ile arıtılmıştır. Yakın bir zamanda Avrupa Planck uydusu bu ışınım çalışmalarını daha da detaylandırmak için fırlatılacak.
COBE, 18 Kasım 1989 da uzaya fırlatıldı. COBE tarafından alınan ilk sonuçlar gözlemden dokuz dakika sonra alınmaya başlanmıştı ve elde edilen veriler tam bir siyahcisim spektrumuydu. COBE tarafından alınan verilerden elde edilen siyahcisim eğrisi, 1990 yılının Ocak ayında Amerikan Astronomi Topluluğunun bir toplantısında sunulduğunda, sonuçlar ayakta alkışlanarak kabul edildi.
COBE’nin başarısı, yaklaşık olarak 1000 den fazla araştırmacı, mühendis ve diğer katılımcıların çok büyük bir takım çalışmasının ürünüydü. John Matter, bütün işlemleri koordine eden kişi ve aynı zamanda da COBE tarafından ölçülmüş olan Mikro Dalga Fon Işınımının siyahcisim biçimini açıklayan deney gurubunun baş sorumlusuydu. George Smoot ise, ışınımın sıcaklığındaki çok küçük değişimleri ölçen enstrümanın temel sorumlusuydu. COBE ölçümleri, Wilkinson Microwave Anistoptropy Probe (WMAP) ile arıtılmıştır. Yakın bir zamanda Avrupa Planck uydusu bu ışınım çalışmalarını daha da detaylandırmak için fırlatılacak.
Çeviri: Doç. Dr. Hüseyin KALKAN